Gdzie jest pracownik?

„Tajemnicza i bardzo współczesna opowieść o korupcji i zepsuciu na najwyższych sferach władzy" - tak opisany został pierwszy arabski spektakl pokazany w programie festiwalu Dialog-Wrocław. Gdyby poza verbatim istniała nazwa „performance dokumentalny", w dużym stopniu oddawała by ona technikę przedstawienia wyreżyserowanego przez Rabih Mroue.

Mroue ograniczył środki teatralne do minimum, rezygnując z metod konwencjonalnych, posłużył się trzema ekranami - na dwóch górnych widoczne były rysunki stwarzane przez siedzącego w drugim rzędzie rysownika oraz zeszyty powyklejane wycinkami z gazet, które przeglądał jedyny aktor i mówca, siedzący na samym końcu sali. Trzeci, dolny ekran został umieszczony na środku sceny. Na nim widoczna na nim głowa performera. Przez cały spektakl widzowie oglądali więc jedynie na żywo powstające rysunki i objaśniające napisy nanoszone przez rysownika, ogłoszenia z gazet przeglądane przez performera oraz jego twarz.

Posłużenie się takimi środkami wyrazu jednoznacznie wskazuje na stosunek reżysera do środków teatralnych, które stały się medium służącym przekazaniu istotnych treści i kierowały uwagę widzów na fabułę tekstu. Tekst z kolei zdecydowanie nie był typowym dramatem, lecz stuminutową opowieścią prowadzoną przez jednego narratora. Na początku historii zastrzeżono, że nie jest ona prowadzona po to, aby dociec, co jest prawdą, a co fałszem. Celem było jedynie przedstawienie kolejnych, niezwykle zawikłanych wydarzeń, związanych z zaginięciem Rafata Sleimana, pracownika Ministerstwa Finansów, a wraz z nim pewnej sumy pieniędzy. Na początku mogło się wydawać, że z relacji prasowych szybko dowiemy się, co stało się z zaginionym, gdzie przebywa i czy jeszcze żyje, kto ukradł pieniądze i gdzie je przetrzymuje.

Niestety jednak, wraz z kolejnymi doniesieniami zaczerpniętymi z różnych tytułów prasowych okazywało się, że informacje są sprzeczne i tak naprawdę nie wiadomo, która z nich jest prawdziwa. Również wypowiedzi polityków zamieszczane w prasie, dementowane przez innych polityków, okazywały się nikłym źródłem wiedzy. W tej sytuacji nieprowadzący śledztwa, ale będący jednym z obserwatorów tego wydarzenia performer, skrupulatnie zbierający wycinki z gazet i próbujący tym samym dowiedzieć się czegokolwiek o nurtującej go sprawie, pozostawał całkowicie bezradny. Trudno tym samym powiedzieć, czy bardziej smutna jest tu zaginionego oraz żony, która chciałaby odzyskać swojego męża czy sytuacja polityków, którzy nie są w stanie dokładnie określić sumy pieniędzy zabranej z Ministerstwa czy też sytuacja obserwatora, doznającego psychicznego zagubienia z powodu niemożności przeczytania chociaż jednej informacji, która po kilku dniach nie została by podważona przez inną.

W spektaklu Mroue balansuje pomiędzy prawdą a fałszem, głównie po to, aby pokazać nieumiejętność właściwego rządzenia i skorumpowanie, ale również po to, aby pokazać mechanizmy medialne działające we współczesnych społeczeństwach. Tym samym przeciętnego obywatela przedstawia jako człowieka, który nie jest w stanie poznać prawdy na żaden temat dotyczący życia społecznego, ponieważ wszystko, co jest prawdą może być równie dobrze fałszem, a wszystko, co jest fałszem może być równie dobrze prawdą.

Arabski „koloryt" ujawnia się choćby w zaproponowanym widzom przez reżysera temacie spektaklu - jest nim poszukiwanie, zapoczątkowane przez zdarzające się w tych krajach częściej niż gdzie indziej zaginięcia/ucieczki/porwania, wiążące się również z zatrzymywaniem różnych podejrzanych, posługujących się kryptonimami.

Obfitujący w elementy komiczne, z wartko prowadzoną akcją spektakl Mrouego jest niewątpliwie interesującą aluzją do funkcjonowania współczesnych systemów politycznych w krajach islamskich i innych, bowiem nie tylko język spektaklu - angielski - decyduje o uniwersalnym przesłaniu tego performance.

Spektakl „W poszukiwaniu zaginionego pracownika" prezentowany był podczas V MFT Dialog-Wrocław

Alicja Jasiók
(alicja.jasiok@dlastudenta.pl)